စကားခ်ပ္
( တရုတ္ျပည္ ယူနန္နယ္ရွိ နန္ခ်ိဳရွမ္းတို႔ ၏ နန္ခ်ိဳ နိုင္ငံႀကီး အား ေမာင္းဂြတ္ ဧကရာဇ္ ဘုရင္ ကုဗေလခန္ က ဝင္ ေရာက္ တိုက္ခိုက္ သိမ္းပိုက္ လိုက္ သျဖင္႔ နန္ခ်ိဳ နိုင္ငံႀကီး ပ်က္စီး ၍ နန္ခ်ိဳ ယိုးဒယားရွမ္း လူမ်ိဳးမ်ား အင္ဒိုခ်ိဳင္း နား က်ြန္းဆြယ္သို႔ ဝင္ေရာက္ၾကေသာ သကၠရာဇ္ ၁၃၅၀ ခုနွစ္ တြင္ အာယုဒၶိယျမိဳ႔ေတာ္ကို ဗဟိုျပဳ ၍ မဲနန္ျမစ္ ဝွမ္း ေဒသ တဝိုက္တြင္ ယိုးဒယား နိုင္ငံအား ထူေထာင္ လိုက္ၾကသည့္ အခါ ျမန္မာ နိုင္ငံ အတြင္းရွိ မြန္နယ္မ်ား အထူးသျဖင္႔ တနသ္ာရီ ကမ္းရိုးတန္း ေဒသတဝိုက္ရွိ မုတၱမနွင္႔ ေမာ္လျမိုင္ တို့သည္ ယိုးဒယားဘုရင္ မ်ားအား မိမိတို့ ၏ အႀကီးအကဲ မ်ား အျဖစ္ျဖင္႔ နွစ္စဥ္ နွစ္ တိုင္း လက္ေဆာင္ ပဏာမ်ား ဆက္သြင္းပံု တနသ္ာရီသည္ ယိုးဒယားနိုင္ငံ အတြင္း တြင္ ျပည္နယ္ တနယ္ အျဖစ္ ပါဝင္လ်က္ ရွိေၾကာင္း ယိုးဒယား ရာဇဝင္ ေဟာင္းမ်ား တြင္ ေရးသား ေဖၚျပ ခ်က္ႏွင္႔ ပတ္သက္၍ ေလးေလး နက္နက္ ထည့္ သြင္း စဥ္းစားရန္ရွိသည္။ )
ျမန္မာ နွင္႔ ယိုးဒယား တို့သည္ ျမန္မာဘုရင္မ်ား နွင္႔ သမိုင္း တေလွ်ာက္လံုးလိုလို စစ္မက္ တိုက္ခိုက္ ခဲ့ ႒ကသည္။ အဘယ့္ ေၾကာင့္ ဆိုေသာ္ ကေမၻာဒီးယား (မြန္ခမာလူမ်ိဳး ) မ်ား၏ အရိုက္အရာကို ဆက္ခံျခင္း ျပဳသည္ ဟု မိမိတို့ ဘာသာ မိမိတို့ ယူဆဟန္ ရွိ ေသာ ယိုးဒယားရွမ္း မ်ားက တနသ္ာရီ ကမ္းရိုးတန္း အထူး သျဖင္႔ မုတၱမ ၊ ေမာ္လျမိဳင္ ၊ ေရး၊ ျမိတ္၊ ထားဝယ္ ေဒသ မ်ား ကို ျမန္မာႏိုင္ငံမွ ျပန္လည္ ဖဲ့ယူရန္ ႀကိုးပမ္း ေသာ ေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။
မြန္ ရာဇဝင္ ေဟာင္းမ်ား တြင္ ယိုးဒယား ဘက္ရွိ ယိုးဒယား လူမ်ိဳး အႀကီးအကဲ တဦး ျဖစ္ သူ ဝါရီရူ သည္ ပုဂံ မင္း ဆက္ ဘုရင္မ်ား တန္ခိုး အာဏာ ေလ်ာ့ပါး ေမွးမွိန္ကာ ျမန္မာ နိုင္ငံ ေတာင္ဘက္ တလြွားတြင္ ကစင့္ ကလ်ား ျဖစ္ေနခ်ိန္ ေလာက္ က ပင္ မုတၱမ ကို အေခ်ျပဳ ၍ တနသ္ာရီ ကမ္းရိုးတန္း ေဒသ တဝိုက္ ကို စတင္ သိမ္း ပိုက္ျခင္း ျပဳေၾကာင္း ျဖင္႔ ေရးသား ေဖၚ ျပ ၾကသည္။ ဝါ ရီရူသည္ မုတၱမ ကို အေခ်ျပဳၿပီး ေနာက္ ပဲခူးတြင္ သီးျခား မင္း ျပဳလ်က္ ရွိေသာ ျမန္ မာ ဘုရင္ခံ တရဖ်ား ကို တိုက္ခိုက္ ေအာင္နိုင္ လိုက္ေၾကာင္း ေရး သား ေဖၚ ျပ ထား သည္။
ဆက္လက္၍ ယိုးဒယား နွင္႔ မြန္ေသြး ေရာသြားၾကသည္႔ ဝါရီရူမင္း ေျခာက္ဆက္ေျမာက္ မွ် မုတၱမတြင္ စိုးစံ ၾက ျပီးေနာက္ ဗညားဦး လက္ထက္ တြင္ ဟံသာဝတီ ကို ဗဟိုျပဳၿပီး လွ်င္ မြန္လူမ်ိဳးမ်ား၏ ေဒသျဖစ္ေသာ ျမန္မာ နိုင္ငံ ေတာင္ဘက္ တလြွား ကို သိမ္းသြင္း စည္းလံုးလ်က္ ထင္ရွားႀကီး က်ယ္လွသည္႔ ရာမည တိုင္းႀကီးကို ထူ ေထာင္ ေၾကာင္းျဖင္႔ မြန္ရာဇဝင္ မ်ားတြင္ တခမ္းတနား ေရးသား ေဖၚျပၾကသည္။
ယင္း ကဲ့ သို့ မြန္ရာဇဝင္မ်ား ၏ ေရးသား ေဖၚျပ ခ်က္ တို့ ကို ေလ့လာ ေသာအခါ ပုဂံ မင္း ဆက္ တို့ အင္အားေလ်ာ႔ ပါး ခ်ိန္တြင္ မြန္လူမ်ိဳးမ်ား နွင္႔ ၄င္းတို့ ၏ အႀကီး အကဲမ်ား သည္ ယိုးဒယား ဘက္ ရွိ ေသာကၠတဲ ျပည္နယ္ မွ ယိုးဒယားမင္းမ်ား ၏ အကူ အညီ ျဖင္႔ ျမန္မာဘုရင္ မ်ား တို့၏ လက္ေအာက္ခံ ဘဝမွ ရုန္းကန္ လြတ္ ေျမာက္ ၾက ျပီးလ်င္ ဝါရီရူ မင္းဆက္ ခုနွစ္ဆက္ ရာဇဓိရာဇ္ ဘုရင္ လက္ ထက္ တြင္ ဟံသာဝတီ ကို ဗဟိုျပဳလ်က္ ျမန္မာ နိုင္ငံ ေတာင္ ဘက္ တခု လံုး ကို ရာမည တိုင္း တလိုင္း သံုးရပ္ ၃၂ ျမိဳ႔ စသည္ျဖင္႔ ဖြဲ႔စည္း ထူ ေထာင္ နိုင္ ခဲ့ ေၾကာင္း ေတြ႔ရွိရ သည္။
( ထို အခ်ိန္ ေလာက္မွ အ စျပဳၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံ ေတာင္ဘက္ တစ္လြွား ၊ အထူး သျဖင့္တ နသ္ာရီကမ္း ရိုး တန္း ေဒသ ရွိ မြန္လူမ်ိဳးမ်ား နွင့္ အႀကီး အကဲမ်ား ေပၚတြင္ ယုိးဒယား ဘက္ရွိ ယိုး ဒယား ပေဒသရာဇ္ဘုရင္မ်ား၏ ၾသဇာ နွင့္ နိုင္ငံေရး လြွမ္းမိုးမွဳသည္ အစျပိဳးခဲ့ သည္ဟု ယူ ဆ ရန္ရွိသည္။ )
ဗညားဦး ၁၃၅၄ မွ ၁၃၈၅ ထိ ဟံသာ ၀တီ ကို အခ်က္အၿခာၿပဳၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံ ေတာင္ဘက္ တစ္လြွားရွိ မြန္ေဒသမ်ား ကို စတင္ စည္းလံုး သိမ္းသြင္းၿခင္း ျပဳေသာ အခ်ိန္ႏွင့္ သတိုးမင္းဖ်ား ၁၃၆၅ မွ ၁၃၆၈ ထိ အင္း၀ကို အခ်က္ အျခာၿပဳၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံ အလယ္ပိုင္း ျမန္မာ ေဒ သ မ်ားကို စည္းလံုး သိမ္းသြင္းေသာ အခ်ိန္မ်ားသည္ တစ္ခ်ိန္တည္း တစ္ေခတ္တည္း ေခတ္ျပိဳင္ ျဖစ္္ သည္။
ဗညားဦး ၁၃၅၄ မွ ၁၃၈၅ ထိ ဟံသာ ၀တီ ကို အခ်က္အၿခာၿပဳၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံ ေတာင္ဘက္ တစ္လြွားရွိ မြန္ေဒသမ်ား ကို စတင္ စည္းလံုး သိမ္းသြင္းၿခင္း ျပဳေသာ အခ်ိန္ႏွင့္ သတိုးမင္းဖ်ား ၁၃၆၅ မွ ၁၃၆၈ ထိ အင္း၀ကို အခ်က္ အျခာၿပဳၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံ အလယ္ပိုင္း ျမန္မာ ေဒ သ မ်ားကို စည္းလံုး သိမ္းသြင္းေသာ အခ်ိန္မ်ားသည္ တစ္ခ်ိန္တည္း တစ္ေခတ္တည္း ေခတ္ျပိဳင္ ျဖစ္္ သည္။
ဗညားဦး သည္ ဟံသာ၀တီကို သကၠရာဇ္ ၁၃၅၃ ခုနွစ္တြင္ တည္ေထာင္ျပီး သတိုး မင္း ဖ်ား သည္ သကၠရာဇ္ ၁၃၆၅ ခုနွစ္ခန္႔ တြင္ တည္ေထာင္သည္။ ဟံသာ၀တီကို တည္ေထာင္ျပီး မြန္ေဒသမ်ားကို ဗညားဦး စည္းလံုး သိမ္းသြင္းၿခင္း မျပဳမီ ယုိးဒယား နွင့္ မြန္ ေသြး ေရာသည္ဟု ယံုၾကည္ရေသာ ၀ါရီရူမင္း ေျခာက္ ဆက္ မုတၱမ တြင္ နွစ္ေပါင္း ၇၀ သာသာမွ် စိုးစံခဲ့ၾကသည့္ နည္းတူ အင္းဝ ကို တည္ေထာင္ျပီး ျမန္မာေဒသမ်ားကို သတိုး မင္း ဖ်ား စည္းလံုး သိမ္းသြင္းၿခင္း မျပဳမီ ရွမ္းၿမန္မာ ေသြးေႏွာေသာ မင္းဆက္မ်ားသည္ ပင္းယနွင္႔ စစ္ကိုင္းတို့ တြင္ နွစ္ေပါင္း ၇၀ နီးပါးမွ် ခန့္ စိုးစံခဲ့ၾကသည္။
ဟံသာ၀တီကို တည္ေထာင္ေသာ ဗညားဦးမွ စျပီး ဆက္လက္ စိုးစံၾက ေသာ မင္းဆက္ မ်ားသည္ ယိုးဒယား ရွမ္းေသြး ကင္းစင္ သည္ဟု မဆိုနိုင္သည့္ တိုင္ေအာင္ မြန္ဘြဲ႔ မြန္အ မည္နွင့္ မြန္အခမ္းအနား အေဆာင္ အေယာင္မ်ား ကို ခံယူကာ မြန္မင္းမ်ား ျဖစ္လာ ၾကသည္ကို ေတြ႔ရွိရသည္။ ထို့ အတူ အင္း၀ကို တည္ေထာင္ေသာ သတိုးမင္းဖ်ား မွ စျပီး ဆက္လက္ စိုးစံၾကေသာ မင္းဆက္မ်ားသည္ ရွမ္းေသြး မ ကင္း စင္သည့္တိုင္ေအာင္ ျမန္မာဘြဲ ့ ျမန္မာအမည္ႏွင့္ ျမန္မာ အေဆာင္အေယာင္ မ်ား ခံယူ ကာ ျမန္မာမင္းမ်ား ျဖစ္လာၾကသည္ကို လည္း ေတြ႔ရွိရသည္။
ဟံသာ၀တီကို တည္ေထာင္ေသာ ဗညားဦးမွ စျပီး ဆက္လက္ စိုးစံၾက ေသာ မင္းဆက္ မ်ားသည္ ယိုးဒယား ရွမ္းေသြး ကင္းစင္ သည္ဟု မဆိုနိုင္သည့္ တိုင္ေအာင္ မြန္ဘြဲ႔ မြန္အ မည္နွင့္ မြန္အခမ္းအနား အေဆာင္ အေယာင္မ်ား ကို ခံယူကာ မြန္မင္းမ်ား ျဖစ္လာ ၾကသည္ကို ေတြ႔ရွိရသည္။ ထို့ အတူ အင္း၀ကို တည္ေထာင္ေသာ သတိုးမင္းဖ်ား မွ စျပီး ဆက္လက္ စိုးစံၾကေသာ မင္းဆက္မ်ားသည္ ရွမ္းေသြး မ ကင္း စင္သည့္တိုင္ေအာင္ ျမန္မာဘြဲ ့ ျမန္မာအမည္ႏွင့္ ျမန္မာ အေဆာင္အေယာင္ မ်ား ခံယူ ကာ ျမန္မာမင္းမ်ား ျဖစ္လာၾကသည္ကို လည္း ေတြ႔ရွိရသည္။
အင္း၀တြင္ သတိုးမင္းဖ်ားမွ အစျပဳၿပီး မြန္ ရွမ္းမ်ား အပါအ၀င္ စစ္ကိုင္းစည္သူေက်ာ္ထင္ နရ ပတိ အထိ မင္း ၁ရ ဆက္သည္ နွစ္ေပါင္း ၂၀၀ နီးပါး ခန့္မွ် စိုးစံခဲ့ၾက သကဲ့သို့ ဟံသာ၀တီ တြင္လည္း ဗညားဦးမွ အစျပဳၿပီး သုရွင္ ဒ ကာ ရြတ္ပိ အထိမင္းဆက္ ၁၁ ဆက္သည္ နွစ္ေပါင္း ၂၀၀ နီးပါးခန္႔မွ် ထီးျပိဳင္နန္းၿပိဳင္ စိုးစံခဲ့ၾကသည္။ အင္းဝမင္း ဆက္ဘုရင္မ်ားသည္ ေျမာက္ဘက္တြင္ မံု ရြာႏွင့္ ေရြွဘိုခရိုင္မ်ားမွ ဧရာ၀တီ ျမစ္၀ွမ္းတစ္ေလွ်ာက္ ျပည္ခရိုင္ထိ စည္းလံုးသိမ္းသြင္းၿခင္း ျပဳ နိုင္ခဲ့ၾကသည္။ အင္အား ႀကီးမားေသာ မင္းဆက္ မ်ား လက္ထက္တြင္ ေမာရွမ္းမ်ား နွင့္ရခိုင္ ကမ္းရိုးတန္း ေဒသမ်ား အေပၚတြင္ ၾသဇာ ေညာင္းခဲ့သည္ကို လည္း ေတြ႔ရွိ ရသည္ ထို့ အတူ ဟံသာ၀တီ မင္းဆက္ ဘုရင္ မ်ားသည္ ျပည္ႏွင့္ ေတာင္ငူ ေတာင္ ဘက္ ေဒသ တစ္လြွားကို စည္းလံုး သိမ္းသြင္း နိုင္ခဲ့ၾက သည္။
အင္အား ႀကီးမားေသာ ရာဇဓိရာဇ္ လက္ထက္တြင္ ရခိုင္ ကမ္းရိုးတန္း ေဒသအေပၚတြင္ ၾသဇာ ေညာင္း ခဲ့သည္ ကို လည္း ေတြ႔ရသည္ ၁၄ ရာစု ေက်ာ္ခန္႔မွအစၿပဳၿပီး ၁၆ ရာစု ေက်ာ္ ခန့္ ထိ နွစ္ေပါင္း၂၀၀ နီးပါးခန္႔မွ် အင္း၀ နွင့္ ဟံသာ၀တီမင္း ဆက္ဘုရင္မ်ားသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ တြင္ထီးၿပိဳင္ နန္းျပိဳင္ စုိးစံခဲ့ၾကသည္။ ယင္းဘုရင္မ်ား အနက္ အင္း၀တြင္ မင္းႀကီးစြာ ေစာ္ကဲ ၊ မင္းေခါင္ နွင့္ သိုဟန္ဘြား တို့သည္၄င္း ၊ ဟံသာ၀တီတြင္ ရာဇဓိရာဇ္ ၊ ရွင္ေစာပု နွင့္ ဓမၼေစတီမင္း တို့သည္ အထင္ရွားဆံုးေသာ ဘုရင္မ်ားၿဖစ္ၾကသည္။
မြန္ ရာဇ၀င္ နွင္႔ ျမန္မာရာဇ၀င္ေဟာင္း မ်ားတြင္ အင္း၀ဘုရင္ မင္းႀကီးစြာေစာ္ကဲႏွင့္ မင္းေခါင္ တို့ သည္ ဟံသာ ၀တီ ရာဇဓိရာဇ္နွင့္ နွစ္ေပါင္း ၄၀ ၾကာမွ် စစ္မက္ တုိက္ခိုက္ ခဲ့ၾကသည္။ အင္းဝ မွ ေမာရွမ္းသိုဟန္ဘြားမူကား ဗုဒၶသာသနာ နွင္႔ ျပည္သူတို႔ ကို မ်ားစြာ ညွင္းပန္း နွိပ္စက္ေသာ မင္းဆိုး မင္းညစ္ အျဖစ္ၿဖင့္ၿမန္မာ ရာဇ၀င္မ်ား တြင္ ေရးသား ေဖာ္ျပၾကသည္။ ရာဇဓိရာဇ္ ေနာက္ ဟံသာ၀တီတြင္ ဆက္လက္စိုးစံၾကေသာ ဘုရင္မႀကီး ရွင္ ေစာပုနွင့္ ဓမၼေစတီမင္းတို့ နန္းသက္မ်ားအတြင္း ရာမညတိုင္းႀကီး တစ္ခုလံုးသည္ ျငိမ္းခ်မ္းသာယာလွ်က္ နိုင္ငံ ေရး စီးပြားေရး အုပ္ခ်ဳပ္ေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်းမွဳမ်ား အဖက္ဖက္တို့ တြင္ မ်ားစြာ တိုးတက္လွ်က္ ရွိေၾကာင္းၿဖင့္ မြန္ ရာဇ၀င္မ်ားတြင္ လြမ္းဆြတ္ဖြယ္ရာ ဖြဲ႔ႏြဲ႔ ေရးသား ေဖာ္ျပၾကသည္။
ပထမ ျမန္မာႏိုင္ငံ ၁၀၅၀ မွ ၁၃၀၀ ခန့္အထိ ပ်က္စီး သြားခဲ့ၿပီး ေနာက္ ဒုတိယ ျမန္မာႏိုင္ငံ အားျပန္လည္ ထူ ေထာင္ ျခင္း မျပဳႏိုင္မီ ၾကားကာလ ျမန္မာႏိုင္ငံ ၏ သမိုင္း ကို စူးစမ္း ေလ့လာေသာ အခါ ၊ ထိုကာလ တြင္ ျမန္မာ နိုင္ငံတြင္ အင္အား ႀကီးမားေသာ ဟံသာ၀တီ နွင့္ အင္း၀ မင္းဆက္ ဘုရင္မ်ား ၏ ပဋိပကၡ ေပၚ တြင္ အေျခခံ ေၾကာင္း အထင္အရွား ေတြ႔ရွိရသည္။
ထိုၾကား ကာလ အတြင္း မြန္ႏွင့္ ရခိုင္ ၊ ျမန္မာႏွင့္ ရခိုင္ ၊ ျမန္မာႏွင့္ ရွမ္း ၊ မြန္ နွင့္ ရွမ္းတို႔ ၏ အၾကားတြင္ ျဖစ္ပြား ေပၚေပါက္ခဲ့ၾကေသာ ပဋိပကၡ မ်ားသည္ အင္း၀ နွင့္ ဟံသာ၀တီ တို့အၾကား တြင္ ၿဖစ္ပြားသည့္ ပဋိပကၡ ျဖစ္္ေၾကာင္း ကို လည္း ေတြ႔ရွိရ သည္။
ဟံသာ၀တီ နွင့္ အင္း၀ဘုရင္ မင္းဆက္ မ်ား သည္ တစ္ဦး ကို တစ္ဦး က လြွမ္းမိုး ေအာင္ နိုင္ေရး အတြက္ ထိုအခ်ိန္က တသီး တျခား တည္ရွိ ေနခဲ့ သည့္ ရခုိင္ ကမ္းရိုးတန္းေဒ သ နွင့္ ေျမာက္ဘက္ ေမာရွမ္းေဒသမ်ားကို နွစ္ဦး နွစ္ဘက္စလံုး က မိမိတို့ ဘက္သို့ ပါ၀င္ လာ ေအာင္ အနုနည္း အၾကမ္းနည္း နွစ္မ်ိဳးစလံုးၿဖင့္ ၀င္ေရာက္ စြက္ဖက္ၿခင္းမ်ား ျပဳခဲ့ၾကသည္။
ျမန္မာရာဇ၀င္ မ်ား တြင္ အင္း၀ဘုရင္ မင္းႀကီးစြာေစာ္ကဲ နွင့္ သားေတာ္ မင္းေခါင္တို႔ နန္းသက္မ်ား အတြင္း ရခိုင္နွင့္ ေမာရွမ္း ျပည္ နယ္ မ်ား အေရး တြင္ အႀကိမ္ႀကိမ္ ၀င္ေရာက္ စြက္ဖက္ေသာ အေရးအခင္းနွင့္ အျဖစ္အပ်က္မ်ားကို ေရး သား ေဖာ္ျပၾကသည္။
ထို့ အတူ ဟံသာ၀တီဘုရင္ ရာဇဓိရာဇ္၏ နန္းသက္အတြင္း ရခိုင္နွင့္ သိႏၷီီျပည္နယ္မ်ား အေရး အခင္းတြင္ ၀င္ေရာက္ စြက္ဖက္ၿခင္း မ်ားကိုလည္းေတြ႔ရွိရသည္။ သို့ ရာတြင္ အင္းဝနွင္႔ဟံသာ၀တီမင္း ဆက္ ဘုရင္ မ်ားသည္ ယင္းေဒသမ်ား၏ အေရး တြင္ ၀င္ေရာက္ စြက္ဖက္ၿခင္း ျပဳႏိုင္ရံုမွ တပါး စည္းလံုး သိမ္း သြင္း ၿခင္း မျပဳႏိုင္ခဲ့ၾကေခ်။ ရခိုင္သည္၄င္း ေမာရွမ္းၿပည္နယ္မ်ားသည္၄င္း အင္း၀နွင့္ ဟံသာ၀တီ မင္းဆက္ ဘုရင္ မ်ား ၏ လြွမ္းမိုးမွဳ ေအာက္မွ သီးျခား ကင္းလြတ္ လ်က္ရွိ ေနခဲ့ၾကသည္။
ထိုၾကား ကာလ အတြင္း မြန္ႏွင့္ ရခိုင္ ၊ ျမန္မာႏွင့္ ရခိုင္ ၊ ျမန္မာႏွင့္ ရွမ္း ၊ မြန္ နွင့္ ရွမ္းတို႔ ၏ အၾကားတြင္ ျဖစ္ပြား ေပၚေပါက္ခဲ့ၾကေသာ ပဋိပကၡ မ်ားသည္ အင္း၀ နွင့္ ဟံသာ၀တီ တို့အၾကား တြင္ ၿဖစ္ပြားသည့္ ပဋိပကၡ ျဖစ္္ေၾကာင္း ကို လည္း ေတြ႔ရွိရ သည္။
ဟံသာ၀တီ နွင့္ အင္း၀ဘုရင္ မင္းဆက္ မ်ား သည္ တစ္ဦး ကို တစ္ဦး က လြွမ္းမိုး ေအာင္ နိုင္ေရး အတြက္ ထိုအခ်ိန္က တသီး တျခား တည္ရွိ ေနခဲ့ သည့္ ရခုိင္ ကမ္းရိုးတန္းေဒ သ နွင့္ ေျမာက္ဘက္ ေမာရွမ္းေဒသမ်ားကို နွစ္ဦး နွစ္ဘက္စလံုး က မိမိတို့ ဘက္သို့ ပါ၀င္ လာ ေအာင္ အနုနည္း အၾကမ္းနည္း နွစ္မ်ိဳးစလံုးၿဖင့္ ၀င္ေရာက္ စြက္ဖက္ၿခင္းမ်ား ျပဳခဲ့ၾကသည္။
ျမန္မာရာဇ၀င္ မ်ား တြင္ အင္း၀ဘုရင္ မင္းႀကီးစြာေစာ္ကဲ နွင့္ သားေတာ္ မင္းေခါင္တို႔ နန္းသက္မ်ား အတြင္း ရခိုင္နွင့္ ေမာရွမ္း ျပည္ နယ္ မ်ား အေရး တြင္ အႀကိမ္ႀကိမ္ ၀င္ေရာက္ စြက္ဖက္ေသာ အေရးအခင္းနွင့္ အျဖစ္အပ်က္မ်ားကို ေရး သား ေဖာ္ျပၾကသည္။
ထို့ အတူ ဟံသာ၀တီဘုရင္ ရာဇဓိရာဇ္၏ နန္းသက္အတြင္း ရခိုင္နွင့္ သိႏၷီီျပည္နယ္မ်ား အေရး အခင္းတြင္ ၀င္ေရာက္ စြက္ဖက္ၿခင္း မ်ားကိုလည္းေတြ႔ရွိရသည္။ သို့ ရာတြင္ အင္းဝနွင္႔ဟံသာ၀တီမင္း ဆက္ ဘုရင္ မ်ားသည္ ယင္းေဒသမ်ား၏ အေရး တြင္ ၀င္ေရာက္ စြက္ဖက္ၿခင္း ျပဳႏိုင္ရံုမွ တပါး စည္းလံုး သိမ္း သြင္း ၿခင္း မျပဳႏိုင္ခဲ့ၾကေခ်။ ရခိုင္သည္၄င္း ေမာရွမ္းၿပည္နယ္မ်ားသည္၄င္း အင္း၀နွင့္ ဟံသာ၀တီ မင္းဆက္ ဘုရင္ မ်ား ၏ လြွမ္းမိုးမွဳ ေအာက္မွ သီးျခား ကင္းလြတ္ လ်က္ရွိ ေနခဲ့ၾကသည္။
အင္း၀နွင့္ ဟံသာ၀တီတို့ သည္ တစ္ဦး ကို တစ္ဦး လြွမ္းမိုး ေအာင္နိုင္ေရးအတြက္ ႀကိုးပမ္းအား ထုတ္လ်က္ ရွိၾက စဥ္ ေျမာက္ ဘက္ တစ္ လြွား ရွိ ေမာရွမ္းမ်ားသည္ အခါအခြင့္သင့္ေသာ အခါတိုင္း တရုတ္ျပည္ ယူနန္ နယ္ ကို ၄င္း။ အင္း၀ကို ဗဟို ျပဳ ေသာ ျမန္မာႏိုင္ငံ အလယ္ပိုင္း ေဒသမ်ား ကို၄င္း။ မၾကာ ခဏ ၀င္ ေရာက္ တိုက္ခုိက္ရန္ စမ္းသပ္ ႀကိုးပမ္းျခင္း မ်ားၿပဳလုပ္ ခဲ့ၾကသည္။
ျမန္မာရာဇ၀င္မ်ားတြင္ အင္း၀ မင္းဆက္ ဘုရင္ မင္းႀကီးစြာ ေစာ္ ကဲ နွင့္ သားေတာ္မင္းေခါင္ ဘုရင္တို့ နန္း သက္ မ်ား အတြင္း မိုးညွင္း ကုန္းေဘာင္ နွင့္ သိႏၷီီေစာ္ဘြား တို့သည္ ႀကိမ္ဖန္ မ်ား စြာ ၀င္ ေရာက္ တုိက္ ခိုက္ၾက သျဖင့္ အင္အားႀကီးမားေသာ ရွမ္းတပ္ၾကီးမ်ားကို ရမည္း သင္းစား သီလ၀နွင့္ ငယ္ရြယ္ ရဲ့ရင့္ေသာ မင္းရဲေက်ာ္စြာတို႔က ရြပ္ရြပ္ ခ်ြန္ခၽြန္ တြန္းလွန္ တိုက္ခိုက္ျပီး ေအာင္ နိုင္ ေၾကာင္း ျဖင့္ တခမ္းတနား ေရးသား ေဖာ္ျပၾကသည္။
ျမန္မာရာဇ၀င္မ်ားတြင္ အင္း၀ မင္းဆက္ ဘုရင္ မင္းႀကီးစြာ ေစာ္ ကဲ နွင့္ သားေတာ္မင္းေခါင္ ဘုရင္တို့ နန္း သက္ မ်ား အတြင္း မိုးညွင္း ကုန္းေဘာင္ နွင့္ သိႏၷီီေစာ္ဘြား တို့သည္ ႀကိမ္ဖန္ မ်ား စြာ ၀င္ ေရာက္ တုိက္ ခိုက္ၾက သျဖင့္ အင္အားႀကီးမားေသာ ရွမ္းတပ္ၾကီးမ်ားကို ရမည္း သင္းစား သီလ၀နွင့္ ငယ္ရြယ္ ရဲ့ရင့္ေသာ မင္းရဲေက်ာ္စြာတို႔က ရြပ္ရြပ္ ခ်ြန္ခၽြန္ တြန္းလွန္ တိုက္ခိုက္ျပီး ေအာင္ နိုင္ ေၾကာင္း ျဖင့္ တခမ္းတနား ေရးသား ေဖာ္ျပၾကသည္။
အင္း၀မင္း ဆက္ ဘုရင္မ်ား ၏ အင္အား ေလ်ာ့ပါး သည့္ သကၠရာဇ္ ၁၅၂၇ ခုနွစ္တြင္ မိုးညွင္းစလံု နွင့္ သားေတာ္ သို ဟန္ ဘြား တို့ ေခါင္းေဆာင္ေသာ ေမာရွမ္းမ်ားသည္ အင္း၀ကို ၀င္ေရာက္ တိုက္ခိုက္ျခင္း ျပဳသည္။ ျမန္မာ ရာဇ၀င္မ်ားတြင္ အင္း၀ ဘုရင္ေရြွနန္းေၾကာ့ရွင္ နရပတိသည္ ယင္း တိုက္ပြဲတြင္ အေျမာက္ဆံ ထိျပီး က်ဆံုး ေၾကာင္း ေဖၚျပၾကသည္။
မိုးညွင္းစလံုသည္ ေရြွနန္းေၾကာ့ရွင္၏ တူေတာ္ မင္း႒ကီးရန္ေနာင္၏ အကူအညီျဖင့္ ၄င္း၏ သား ေတာ္ သိုဟန္ဘြားကို အင္း၀တြင္ နန္းတင္ျပီး မိုးညွင္းသို႔ၿပန္ သြား ေ႒ကာင္းျဖင့္ေရးသား ေဖာ္ျပ ႒က သည္။ အင္း၀ကို သိမ္းပိုက္ စိုး စံ ေသာေမာရွမ္းမ်ားသည္ ယခင္ အင္း၀မင္းဆက္ ဘုရင္မ်ားကဲ့သို႔ မဟုတ္ပဲ ဗုဒၶ ဘာ သာ နွင့္ ျပည္သူ လူထုမ်ားကို ညွင္းပန္းႏွိပ္စက္ၿခင္းၿပဳသၿဖင့္ သိုဟန္ဘြား၏ ဒဏ္ကို မခံနိုင္ေသာ
ျမန္မာ လူမ်ိဳး အေျမာက္အၿမားသည္ စစ္ေတာင္း ျမစ္၀ွမ္းဘက္ရွိ ေတာင္ငူနယ္သို့ အစုလိုက္ အျပံဳလိုက္ ေျပာင္းေရႊ ့ထြက္ေၿပး ႒က ေ႒ကာင္း ေရးသား ေဖာ္ျပ ႒ကသည္။
မိုးညွင္းစလံုသည္ ေရြွနန္းေၾကာ့ရွင္၏ တူေတာ္ မင္း႒ကီးရန္ေနာင္၏ အကူအညီျဖင့္ ၄င္း၏ သား ေတာ္ သိုဟန္ဘြားကို အင္း၀တြင္ နန္းတင္ျပီး မိုးညွင္းသို႔ၿပန္ သြား ေ႒ကာင္းျဖင့္ေရးသား ေဖာ္ျပ ႒က သည္။ အင္း၀ကို သိမ္းပိုက္ စိုး စံ ေသာေမာရွမ္းမ်ားသည္ ယခင္ အင္း၀မင္းဆက္ ဘုရင္မ်ားကဲ့သို႔ မဟုတ္ပဲ ဗုဒၶ ဘာ သာ နွင့္ ျပည္သူ လူထုမ်ားကို ညွင္းပန္းႏွိပ္စက္ၿခင္းၿပဳသၿဖင့္ သိုဟန္ဘြား၏ ဒဏ္ကို မခံနိုင္ေသာ
ျမန္မာ လူမ်ိဳး အေျမာက္အၿမားသည္ စစ္ေတာင္း ျမစ္၀ွမ္းဘက္ရွိ ေတာင္ငူနယ္သို့ အစုလိုက္ အျပံဳလိုက္ ေျပာင္းေရႊ ့ထြက္ေၿပး ႒က ေ႒ကာင္း ေရးသား ေဖာ္ျပ ႒ကသည္။
ေတာင္ငူနယ္သည္ ဟံသာ၀တီနွင့္ အင္း၀တို့၏ အၾကားတြင္
ျမန္မာလူမ်ဳိးမ်ား၏ ခိုလွံဳစုေ၀းရာေျခခံေဒသ ႀကီး ျဖစ္မွန္းမသိၿဖစ္လာသည္။ အင္း၀နွင့္ ဟံသာ၀တီ မင္းဆက္မ်ား၏ ပဋိပကၡ အၾကားတြင္ နွစ္ ေပါင္း ၂၀၀ နီးပါး ခန့္မွ် ကင္းလြတ္ၿပီး ျငိမ္းခ်မ္းေနခဲ့ေသာ ေတာင္ငူနယ္ရွိ ျမန္မာ လူမ်ိဳးမ်ားသည္ တျဖည္းၿဖည္း နွင့္အင္အား ႀကီး မားလာကာ ၁၅ ရာစုကုန္ျပီး ၁၆ ရာစု ေလာက္တြင္ ေတာင္ငူနယ္သည္ ေမာရွမ္းမ်ား စိုးစံလ်က္ရွိေသာ အင္း၀ နွင့္ မြန္မင္းဆက္မ်ား စိုးစံလ်က္ရွိေသာ ဟံသာ၀တီတို့၏ အၾကားတြင္ အင္အားႀကီးမားကာ သီးျခား ကင္း လြတ္ ေသာ ျမန္မာေဒသၾကီး တစ္ခု ၿဖစ္လာ သည္ကို ေတြ႔ရွိရသည္။
ေတာင္ငူနယ္၏ အႀကီးအကဲမ်ားသည္ အင္း၀ မင္း ဆက္ဘုရင္မ်ား၏ သစၥာေတာ္ခံျမိဳ႔စား နယ္စားမ်ား သာျဖစ္ခဲ့ၾကေသာ္လည္း ေတာင္ငူနယ္၏ အႀကီး အကဲ ျဖစ္ သူ မင္းႀကီးညို ၁၄၆၈ မွ ၁၅၃၀ လက္ ထက္ က် ေရာက္ ေသာ အခါ တြင္ ေတာင္ငူနယ္နွင့္ မင္းႀကီးညို အား အင္း ၀ဘုရင္ ေရြွနန္းေၾကာ့ရွင္ ကိုယ္တိုင္က သီးျခား အာဏာပိုင္ျပည္နယ္ မင္း အျဖစ္ၿဖင့္ အသိအမွတ္ ျပဳ ကာ မင္း ေျမာက္ တန္ဆာ ငါးပါး နွင့္ တူမေတာ္မင္းလတ္ တို့ကို ေပးအပ္ေၾကာင္းျဖင့္ ျမန္မာရာဇ၀င္မ်ား တြင္ ေရး သား ေဖာ္ျပ ၾကသည္။
ျမန္မာလူမ်ဳိးမ်ား၏ ခိုလွံဳစုေ၀းရာေျခခံေဒသ ႀကီး ျဖစ္မွန္းမသိၿဖစ္လာသည္။ အင္း၀နွင့္ ဟံသာ၀တီ မင္းဆက္မ်ား၏ ပဋိပကၡ အၾကားတြင္ နွစ္ ေပါင္း ၂၀၀ နီးပါး ခန့္မွ် ကင္းလြတ္ၿပီး ျငိမ္းခ်မ္းေနခဲ့ေသာ ေတာင္ငူနယ္ရွိ ျမန္မာ လူမ်ိဳးမ်ားသည္ တျဖည္းၿဖည္း နွင့္အင္အား ႀကီး မားလာကာ ၁၅ ရာစုကုန္ျပီး ၁၆ ရာစု ေလာက္တြင္ ေတာင္ငူနယ္သည္ ေမာရွမ္းမ်ား စိုးစံလ်က္ရွိေသာ အင္း၀ နွင့္ မြန္မင္းဆက္မ်ား စိုးစံလ်က္ရွိေသာ ဟံသာ၀တီတို့၏ အၾကားတြင္ အင္အားႀကီးမားကာ သီးျခား ကင္း လြတ္ ေသာ ျမန္မာေဒသၾကီး တစ္ခု ၿဖစ္လာ သည္ကို ေတြ႔ရွိရသည္။
ေတာင္ငူနယ္၏ အႀကီးအကဲမ်ားသည္ အင္း၀ မင္း ဆက္ဘုရင္မ်ား၏ သစၥာေတာ္ခံျမိဳ႔စား နယ္စားမ်ား သာျဖစ္ခဲ့ၾကေသာ္လည္း ေတာင္ငူနယ္၏ အႀကီး အကဲ ျဖစ္ သူ မင္းႀကီးညို ၁၄၆၈ မွ ၁၅၃၀ လက္ ထက္ က် ေရာက္ ေသာ အခါ တြင္ ေတာင္ငူနယ္နွင့္ မင္းႀကီးညို အား အင္း ၀ဘုရင္ ေရြွနန္းေၾကာ့ရွင္ ကိုယ္တိုင္က သီးျခား အာဏာပိုင္ျပည္နယ္ မင္း အျဖစ္ၿဖင့္ အသိအမွတ္ ျပဳ ကာ မင္း ေျမာက္ တန္ဆာ ငါးပါး နွင့္ တူမေတာ္မင္းလတ္ တို့ကို ေပးအပ္ေၾကာင္းျဖင့္ ျမန္မာရာဇ၀င္မ်ား တြင္ ေရး သား ေဖာ္ျပ ၾကသည္။
ထို့ ေနာက္ ဟံသာ၀တီနွင့္ တကြ ဇင္းမယ္ နွင့္လင္းဇင္းတို႔ကပင္ အသိ အမွတ္ၿပဳ ခန့္ညား လာရေၾကာင္းျဖင့္ ဆက္ လက္ ေရးသားေဖာ္ျပသည္ ကိုလည္း ေတြ႔ရွိရ သည္။ ယင္း သို့ျဖင့္ ပထမ ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ၾကီး ပ်က္စီး သြားခဲ့ ရ ျပီးေနာက္ ဒုတိယ ျမန္မာ နိုင္ငံေတာ္ႀကီး ကို ထူေထာင္ျခင္း ျပဳအံ့ဆဲဆဲ အခ်ိန္တြင္ျမန္မာႏိုင္ငံ ေျမာက္ ဘက္ တစ္ လြွားနွင့္ ဧရာ၀တီျမစ္၀ွမ္း အလယ္ပိုင္းေဒသမ်ားတြင္ အင္း၀ ကို ဗဟုိျပဳၿပီး စိုးစံေနၾကေသာ ေမာရွမ္း ဘုရင္ နွင့္ အႀကီးအကဲမ်ား။
ျပည္ နွင့္ ေတာင္ငူ ေတာင္ဘက္ ျမန္မာ နိုင္ငံ တလြွား တြင္ ဟံသာ၀တီကို ဗဟုိျပဳၿပီး စိုးစံ ေန ၾကေသာ မြန္မင္းဆက္ ဘုရင္နွင့္ အႀကီးအကဲမ်ား။
ျမန္မာ နိုင္ငံအလယ္ပိုင္း စစ္ေတာင္းျမစ္၀ွမ္း ေဒသ တစ္ ေလ်ာက္ တြင္ ေတာင္ငူကို အခ်က္ အျခာ ျပဳၿပီး အင္အား စုေဆာင္း ေနၾကေသာ ျမန္မာလူမ်ိဳး အႀကီး အကဲ မ်ား နွင္႔ ေခါင္း ေဆာင္ မ်ား သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ လူမ်ိဳးၾကီးသံုးမ်ိဳး အင္အားစုႀကီး သံုးစုအျဖစ္ ဖိုခေနာက္ဆိုင္ တည္ ရွိ ေန ၾက သည္ကို ေတြ႔ရွိရေပသည္။
ျပည္ နွင့္ ေတာင္ငူ ေတာင္ဘက္ ျမန္မာ နိုင္ငံ တလြွား တြင္ ဟံသာ၀တီကို ဗဟုိျပဳၿပီး စိုးစံ ေန ၾကေသာ မြန္မင္းဆက္ ဘုရင္နွင့္ အႀကီးအကဲမ်ား။
ျမန္မာ နိုင္ငံအလယ္ပိုင္း စစ္ေတာင္းျမစ္၀ွမ္း ေဒသ တစ္ ေလ်ာက္ တြင္ ေတာင္ငူကို အခ်က္ အျခာ ျပဳၿပီး အင္အား စုေဆာင္း ေနၾကေသာ ျမန္မာလူမ်ိဳး အႀကီး အကဲ မ်ား နွင္႔ ေခါင္း ေဆာင္ မ်ား သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ လူမ်ိဳးၾကီးသံုးမ်ိဳး အင္အားစုႀကီး သံုးစုအျဖစ္ ဖိုခေနာက္ဆိုင္ တည္ ရွိ ေန ၾက သည္ကို ေတြ႔ရွိရေပသည္။
က်မ္းကိုး
ရာဇဓိရာဇ္ အေရးေတာ္ပံု ။ ဗညားဒလ
မြန္ရာဇဝင္။ မာဂဒူ အေရးေတာ္ပံု
အေရးေတာ္ပံု က်မ္းမ်ား ျပႆနာ။ ရီရီ
ရွမ္းလူမ်ိဳးမ်ားအေၾကာင္း။ ေဒါ့ဗ္
မိတ္ဆိနာေခတ္ဦးဖုနန္ဖန္ ပ်ဴႏွင့္ရခိုင္ယိုးဒယားသင္းဂ်ာနယ္။
အေရွ႕ေတာင္အာရွ ရာဇ၀င္၊ ေဟာ၁၉၅၅
ျမန္မာ ရာဇ၀င္ (ဟာေဗး ၁၉၂၅)
